16ARTT150-960
Sıcak bileşenli çift yıldız rüzgarlarının terminal hız değişiminin araştırılması


ÖZET
Bütün sıcak yıldızlar ışıma ile sürüklenen rüzgârlara sahiptir. Yıldızlar belirli bir ışınım gücünün üstüne çıkar çıkmaz sahip oldukları bu rüzgârlar tayfsal çizgilerde doğrudan gözlenebilir. Tayf tipi O, B ve A olan büyük kütleli yıldızlar için sınır 104 Lʘ ile uyuşmaktadır. Bütün büyük kütleli yıldızlar bu başlangıç ışınım gücünün üstünde bütün ömürleri boyunca oluşturdukları rüzgârların tayfsal delillerini doğrudan gösterirler (Abbott 1979). Orta ve küçük kütleli yıldızlar (MZAMS ≤ 8 Mʘ) bu yıldızların evrim aşaması AGB sonrası ve Beyaz Cüce final evresi aralığındadır. Onların tayflarında kütlelerinin 0,58 Mʘ den ve ışınım güçlerinin 103,6 Lʘ den daha büyük olduğunu gösteren rüzgârların doğrudan işaretleri mevcuttur (Pauldrach vd. 1989). Rüzgârlar yıldız atmosferinin fiziğini etkiler aynı zamanda evrimsel zaman-ölçeklerinin, kimyasal profillerininin, yüzey bolluklarının ve yıldız ışınım güçlerinin değişimine neden olmalarıyla yıldızların evrimlerinde oldukça etkilidirler. Rüzgârlar galaksilerin evriminde de çok önemli bir yere sahiptirler bunun sebebi ise rüzgârların galaksilerde enerji ve momentuma katkıda bulunması ve yıldızlararası ortam materyalinin nükleer sürecinde etkili olmasıdır. Rüzgârlar uzaklık belirteçleri olarak da kullanılmaktadırlar. Sıcak yıldızlara ait rüzgârların önemli rolü göz önüne alındığında astrofiziğin çoğu alanında birçok makale ve konferansta yer alması şaşırtıcı değildir. Sıcak yıldızların rüzgârları iki genel parametre ile karakterize edilir, bu parametreler terminal hız ν∞ ve kütle-kayıp oranı Mdot’tır. Yıldızdan çok büyük uzaklıklarda rüzgârın hızı maksimum hız olan terminal hız ν∞’ a ulaşır, bu uzaklıklarda ışınımsal hızlandırma yaklaşık sıfırdır çünkü fotosferik ışınım alanını seyrelmiştir. Kayıp-kütle oranı (Mdot) bize yıldızın bir yılda güneş biriminde ne kadar kütle kaybettiğini söyler. Proje kapsamında yıldızların ve galaksilerin yaşamlarında çok önemli bir yere sahip olan yıldız rüzgârlarının parametrelerinin belirlenmesi planlanmaktadır. Proje için yıldız seçimi yapılırken rüzgâr yapısı çalışılmamış yıldızlar olmasına özen gösterilmiştir. Belirlenen O ve ön B tayf türünden örten çift yıldız sistemlerinin çarpışmalı rüzgâr yapıları, kütle-kayıp oranları ve evreye göre terminal hızlarının değişimleri incelenecektir. Özellikle terminal hızların evreye göre değişimi ile ilgili literatürde fazla çalışma bulunmamaktadır. Projenin bir sonraki adımında ise elde edilen sonuçların diğer tayfsal bölgelerde elde edilen sonuçlar ile mukayese edilmesi planlanmaktadır.