2022 yılında ülkemizden sadece bir Güneş Tutulması gözlenebilecektir. 25 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşecek tutulma bir parçalı tutulmadır ve Avrupa, kuzey-doğu Afrika, Ortadoğu ve Asya’nın batısından izlenebilecektir [1]. Ülkemizde gözlendiğinde Güneş’in yaklaşık %50’si Ay tarafından örtülecek ve tüm tutulma yaklaşık 3 saat sürecektir. Türkiye saati ile 12.40 – 15.05 arasında meydana gelecek olan bu tutulmanın maksimum evresi saat 13.50’de meydana gelecek ve Güneş diskinin yaklaşık %50’si örtülmüş olacaktır. Ülkemizden gözlenebilecek bir sonraki en yakın Güneş Tutulması ise 2 Ağustos 2027 tarihinde parçalı tutulma olarak gerçekleşecek ve Güneş diskinin yaklaşık %80’i örtülecektir. Bazı illerimize göre 25 Ekim 2022 Parçalı Güneş tutulması için saatler ve örtülme oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Güneş tutulmalarını izlenme yöntemlerine ilişkin bilgiler için tıklayınız.
25 Ekim 2022 tarihinde hava şartlarının tutulmayı izlemeye uygun olması durumunda TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin Akdeniz Üniversitesi Yerleşkesi içindeki Bilim Toplum Merkezi (BİTOM) 12:00-15:00 saatleri arasında ziyaretçilere açık olacak ve özel filtrelere sahip teleskoplarla bu geçiş izlenebilecektir.
Tutulmanın tamamı ayrıca TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi Youtube kanalından da canlı olarak yayınlanacaktır.
Parçalı tutulmayı gözleyebilmek için mutlaka özel üretilmiş Güneş filtresine sahip teleskoplar ya da "Tutulma Gözlüğü" kullanılmalıdır. Aksi taktirde filtresiz olarak dürbün, teleskop vb optik bir alet ile Güneş’e doğrudan bakıldığında göz retinası ciddi zarar görecektir.
GÜNEŞ TUTULMASI
Bir yıl içinde Ay, Dünya çevresinde yaklaşık on iki kez dönmesine karşın, Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nın yörünge düzlemi arasında beş derece kadar bir açı olması sonucu, Ay her defasında Güneş'in tam önünden geçmez ve dolayısıyla bu çakışma seyrek olarak oluşur. Güneş (ve ay) tutulmaları, Ay’ın dairesel olmayan yörüngesi ve eksen eğikliği nedeniyle sadece tutulma mevsimlerinde meydana gelir ve her yıl en az iki, en fazla beş güneş tutulmasıyla sonuçlanır ve bunların en fazla ikisi tam tutulma olabilir. Bir tam tutulamanın tekrar aynı yerde olabilmesi için 360 ila 410 yıl gibi bir zamanın geçmesi gerekir.
Güneş tutulması, Ay'ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ay'ın Güneş'i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doğa olayıdır. Tutulmanın olması için Ay'ın yeni ay evresinde olması ve Dünya'ya göre Güneş ile kavuşum halinde olması, yani yörünge düzleminin Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışması gerekir.Ay mükemmel bir dairesel yörüngede ve Dünya ile aynı yörünge düzleminde olsaydı, her yeni ayda tam güneş tutulması olurdu. Ayrıca Ay'ın yörüngesi, Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesine göre yaklaşık 5 derece eğik olduğu için, gölgesi genellikle Dünya'yı örmez.Tam tutulmada, Güneş diski Ay tarafından tamamen örtülür. Parçalı ve halkalı tutulmalarda Güneş'in sadece bir kısmı gizlenir.
Güneş Tutulması Çeşitleri
- Tam Güneş Tutulması: Ay'ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve Güneş diskini tümüyle örtmesi ile oluşur ve çok daha soluk olan Güneş tacı çıplak gözle görülebilir hale gelir. Tutulmaya ancak tam tutulma zamanında güvenli olarak çıplak gözle bakılabilir. Bu sırada gökyüzü, parlak yıldızlar ve gezegenler gözle görülebilecek kadar kararır. Tam tutulma, Dünya yüzeyindeki dar bir koridorda gözlenebilir.
- Halkalı Güneş Tutulması: Ay'ın çapı, Güneş'in diskinin çapının yaklaşık 400'de biridir. Ay'ın Dünya'ya uzaklığı, Güneş'in uzaklığının yine yaklaşık 400'de biridir. Bu yüzden Ay'ın Dünya'dan görünür büyüklüğü Güneş ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak gerek Dünya'nın Güneş çevresindeki, gerekse Ay'ın Dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, Ay her tam kavuşumlu geçişte Güneş'i tam olarak örtmez. Bu durumda, Güneş diskinin Ay tarafından örtülmeyen kısmı, Dünya'dan halka şeklinde gözlemlenir.
- Parçalı Güneş Tutulması: Ay'ın Güneş'i kısmen örtmesi sonucunda oluşur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak başlar ve tam kavuşumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter. Tam tutulma sırasında, tutulmanın tam olarak gözlenebildiği Dünya yüzeyindeki dar koridorun dışındaki geniş alanlarda, tutulma parçalı tutulma olarak görülür.
[1] https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEplot/SEplot2001/SE2022Oct25P.GIF
