TÜBİTAK
ULUSAL GÖZLEMEVİ
Ara

25. Güneş Leke Çevriminin İlk Büyük Lekesi TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nden Gözlendi

23/24 Kasım 2020 tarihlerinde Güneş diskinin güneydoğu tarafında görünmeye başlayan ve AR 2786 olarak adlandırılan Güneş lekesi, yeni başlayan Güneş leke çevriminin şimdiye kadar gözlenmiş en büyük işaretçisi olarak ortaya çıktı. Boyutu göz önüne alındığında gezegenimizden daha büyük olduğu anlaşılan AR 2786, Güneş patlamalarının gerçekleşebileceği bir bölge olarak da değerlendirilmektedir. Bununla beraber AR 2786 Güneş lekesinde henüz ciddi bir Güneş patlaması gerçekleşmemiştir. 

Yukarıdaki fotoğraf, TUG'da 80 mm açıklığa sahip hidrojen alfa filtreli özel bir teleskop ve kamera sistemiyle kaydedilmiştir. Fotoğrafta Güneş lekelerinin etrafında hafif parlak olarak görülen bölgeler "plaj*" olarak adlandırılır. Bunlarla birlikte alev benzeri yapılar da görülmektedir. Güneş diski kenarlarında yer yer gözlenen ve dev alevler (prominence) olarak bilinen bu yapılar, manyetik alana tuzaklı olarak Güneş yüzeyinin üzerinde asılı duran ve ağırlıklı hidrojenden oluşan yoğun madde bulutlarıdır. Bu alevlerin büyümesi ya da küçülüp Güneş yüzeyine inmesi saatlerden günlere kadar değişen zaman ölçeklerinde gerçekleşir. Dev alevler, bakış doğrultumuza göre Güneş diskinin kenarlarında değil de ortalarında oluşuyorsa, bu yapılar disk üzerinde karanlık ipliksi yapılar olarak görünür. Bu biçimde görünen dev alevler "filament" olarak adlandırılır.

Güneş'in yüzeyinde manyetik alanın çok şiddetli (birkaç bin gauss) olduğu yerler olan Güneş lekeleri aynı zamanda büyük Güneş patlamalarının da gerçekleştiği bölgeler olarak bilinir. Güneş lekelerinin sayıları ve gözlenme sıklıkları ortalama 11 yıllık zaman dilimlerinde artar ve azalır. Bununla beraber, Güneş patlamalarının sayısı ve şiddeti de eş zamanlı olarak artar ve azalır. Bu artış ve azalışın yaşandığı süreye bir Güneş leke çevrimi denir. İçinde bulunduğumuz günlerde 25. Güneş leke çevriminin başlangıcı yaşanmaktadır ve 2026 yılına kadar Güneş leke sayıları ile beraber Güneş patlamalarının sayı ve şiddetinde de artış beklenmektedir. 

Güneş patlamaları sonucunda uzaya yüksek enerjili parçacıklar fırlatılmaktadır. Doğrudan gezegenimize doğru gerçekleşen şiddetli Güneş patlamaları sonucunda fırlatılan yüksek enerjili parçacıklar, gezegenimiz etrafında dolanan yapay uydular için zaman zaman zararlı olmakta, bazı uç durumlarda Yer üzerindeki günlük hayatı da etkileyebilmektedir. Bu nedenle Güneş üzerindeki lekeler ve patlamaların sürekli olarak izlenmesi gereklidir.

*Deniz kenarlarındaki parlak kumsalları adlandırdığından Fransızca'da kullanılan "plage" sözcüğü bu parlak alanları adlandırmak için de kullanılır.

01.12.2020
-A +A